Wpływ czytania na rozwój psychiczny i intelektualny młodzieży
Rozwijanie zainteresowań literackich i kształtowanie postaw moralnych jest zadaniem o fundamentalnym znaczeniu wychowawczym. To właśnie dzięki nim określa się tzw. „ poziom kultury’’, wnioskuje o dyspozycjach człowieka, jego wrażliwości, smaku i guście.
Warto się więc zastanowić jaką rolę w tym zadaniu spełnia książka oraz związane z nią czytelnictwo. Czy czytanie ma wpływ na rozwój psychiczny
i intelektualny młodzieży?
Czytelnictwo – pełni rolę „ rozczynu ‘’ w budzeniu zainteresowań różnorodnymi problemami współczesnej kultury. Jak więc wykorzystać fascynację książką? Zainteresowania łączą się zawsze z uczuciem. Obejmują one i nadają kierunek wszystkim procesom psychicznym – spostrzeganiu, pamięci, myśleniu, a także uaktywniają wszelaką działalność. Upodobania będące swego rodzaju gustem, rodzajem określonych zamiłowań, rozwijają się powoli, ale charakteryzują się trwałością. Jeżeli nauczyciel – polonista, nauczyciel – bibliotekarz umie podsunąć odpowiedni tekst drukowany, który zaciekawi młodego człowieka i wywrze na nim wrażenie – to mamy pierwszy sukces. Stopniowo krąg zainteresowań książkami będzie proporcjonalnie rozszerzony. Wielość różnorodnych pozycji literatury obcej i polskiej pozwala na wyjście poza krąg lektur szkolnych. Ułatwia to poznanie nieznanych, czasem trudno dostępnych utworów, które dzięki sugestywnemu sposobowi ujęcia, budzą głębokie przeżycia i uczą właściwego zachowania.
Przez czytanie książek młodzież ma szanse zapoznać się z różnymi dziedzinami wiedzy, poznać kulturę, sztukę – jednym słowem świat.
W budzeniu tych zainteresowań trzeba pamięta o przestrzeganiu zasady dobrowolności. Niczego nie wolno narzucać. Zmuszanie na siłę do czytania może zniechęcić na całe życie do tej czynności, spowodować niesłuszne uprzedzenia. Bardzo istotną rolę odgrywa klimat jaki towarzyszy w rozwijaniu czytelnictwa. Wszystkie działania muszą być przemyślane, dyskretne i prawie niezauważalne dla młodego miłośnika książek.
Należy się zastanowić jak czytelnictwo uczynić sojusznikiem
w wychowaniu? O ile może ono służyć procesom socjalizacji młodzieży
i kształtowaniu ich postaw życiowych. Jaka rola w tym procesie przypada ulubionym bohaterom literackim – tak zwanym wzorom osobowym, a jaka bohaterom negatywnym? Czytanie powoduje – jak wiadomo – silne przeżycia emocjonalne i spełnia przez to jeden z podstawowych warunków oddziaływania wychowawczego. Wywołuje określone reakcje, pobudzając do czynu, do działań. Ale jednocześnie one nie wystarczają do tego, aby książka spełniała pozytywne funkcje wychowawcze. Nagromadzone emocje muszą zostać odpowiednio ukierunkowane.
Wszystkie książki wywierają w sposób pośredni wpływ na postawę młodego człowieka, dostarczają różnorodnych przeżyć, działają na psychikę
i sposób postępowania. Pod wpływem książek uczy się młodzież patrzenia na świat, dostrzegania krzywdy ludzkiej, głębszego spojrzenia na jednostkę ludzką. Pozostaje jednak pytanie o wychowawcze oddziaływanie literatury unikającej pozytywnych wzorów osobowych, a ukazujących zwykłych, często negatywnych bohaterów w skomplikowanych sytuacjach życiowych. Dotyczy to szczególnie literatury współczesnej, gdzie ukazane są często antywzory, które przedstawiają przeżycia człowieka XXI wieku i jego poczucie niepokoju, zagrożenia, uwikłania w codzienne konflikty.
Refleksyjny stosunek do tego typu bohatera, ocena jego zachowania, wniknięcie w motywy jego postępowania może stanowić wspaniałą okazję do zastanowienia się nad własnym życiem i drogą do samodzielnego kształtowania poglądu na świat. I taki bohater skomplikowany moralnie , a niekiedy antywzór, jest bardziej przekonywujący dla inteligentnej młodzieży. I dlatego czytanie książek kryje w sobie duży ładunek oddziaływania wychowawczego. Do pełnego sukcesu potrzebna jest czasem rozmowa na temat wartości ostatnio przeczytanych pozycji książkowych.
Ponadto z czytania płyną same korzyści:
- rozwija się wyobraźnia;
- poszerza się słownictwo , a tym samym wzbogaca język;
- kształtuje się myślenie analityczne oraz przyczynowo – skutkowe;
- przyswaja się zasady ortograficzne oraz stylistyczne;
- odczuwa się empatię wobec drugiego człowieka;
- ćwiczy się pamięć;
- poszerza wiedzę z różnych dziedzin życia.
Obcowanie z książką stawia młodego człowieka w stałym kontakcie z językiem, co powoduje, że nie ma on problemów z wysławianiem się, czy pisaniem dłuższych form wypowiedzi.
Ci, którzy sięgają po książkę – są bardziej kreatywni, dobrze rozumieją otaczającą ich rzeczywistość, szybciej nawiązują kontakty z rówieśnikami, lepiej sobie radzą w codziennym życiu. Mają szersze horyzonty myślowe i nie są ulegli wobec innych. Potrafią zabierać głos w panelach dyskusyjnych i kształtują swój własny światopogląd na różne tematy.
„Czytanie jest to odnajdywanie własnych bogactw i własnych możliwości przy pomocy cudzych słów” – jak powiedział pisarz - Jarosław Iwaszkiewicz.

Tekst opracowała Pani Joanna Matysek nauczyciel języka polskiego w Technikum im. Wojska Polskiego w Starachowicach Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Kielcach